"Có một thời" – Bản giao hưởng liên văn bản thấm đẫm hoài niệm, tác giả Mai Nguyễn với bài thơ ngắn gọn nhưng giàu chiều sâu, đã vận dụng thủ pháp liên văn bản (intertextuality) một cách linh hoạt và duyên dáng.
Tác giả không chỉ kể lại một thời yêu thương đã qua, mà còn gọi dậy ký ức tập thể thông qua hệ thống ngữ liệu âm nhạc quen thuộc với người đọc Việt.
CÓ MỘT THỜI
Có một thời, ta thích nghe “phố vắng”
Ngồi nhâm nhi “cafe đắng” vỉa hè
Những “chấm vàng” điểm nhẹ “vùng lá me”
“Bài ghi ta” “con đường xưa” chờ đợi…
“Anh còn nợ em” một “chiều hè vời vợi”
Nợ “câu hò trên bến Hiền Lương”
Còn nợ em “câu ví dặm thân thương”
Còn nợ em “cả khung trời luyến nhớ”
Ngày còn đây mà “câu thơ lỡ dở”
Người còn đây mà “xa cuối chân trời”
Câu hát đời “vị ngọt đắng môi”
“Thuyền và biển” chỉ là tên bài hát!
I. 🌿 Thủ pháp nghệ thuật: Liên văn bản & hồi cố cảm xúc
Tác giả tạo nên một mạng lưới liên kết chằng chịt với các tựa bài hát trữ tình xưa, biến chúng thành các chất liệu thi ca:
“Phố vắng” – “cafe đắng” – “vùng lá me” – “bài ghi ta” – “con đường xưa”
“Anh còn nợ em” – “bến Hiền Lương” – “ví dặm” – “thuyền và biển”
Mỗi cụm từ đều như một lát cắt nhỏ của hồi ức âm nhạc, gợi nhớ đến một không gian đô thị buồn, một miền quê tha thiết, một mối tình chưa nguôi. MN không giải thích, không kể lể – chị gợi để người đọc đồng sáng tạo cảm xúc, đúng tinh thần của thi ca hiện đại.
II. 💔 Bi kịch nhẹ nhàng: Tình còn đây, người còn đó, mà thơ… dang dở
Hai câu thơ trung tâm:
“Ngày còn đây mà câu thơ lỡ dở
Người còn đây mà xa cuối chân trời”
Là điểm rơi cảm xúc sâu nhất của bài thơ. Đây là mâu thuẫn cổ điển trong văn học lãng mạn: hiện hữu và vắng mặt, gần mà xa, tồn tại và tan biến. Tình yêu – trong cái nhìn của người viết – không hẳn mất đi, nhưng không thể hoàn tất. Câu thơ “lỡ dở” là một ẩn dụ tuyệt đẹp về một thời yêu đắm say nhưng chưa tròn câu kết.
III. 🎭 Giải thiêng kết cấu: một cú lật đầy giễu nhại nhẹ nhàng
Kết thúc bài thơ bằng câu:
“Thuyền và biển chỉ là tên bài hát!”
Là một cú “giải thiêng” mang màu sắc hậu hiện đại. Khi người đọc đang thả hồn vào chất thơ trữ tình, lãng mạn, thì tác giả bất ngờ phủ nhận cảm xúc bằng một câu đùa nhẹ, như nói với chính mình: “Thôi, tỉnh lại đi!”.
Ở đây, tác giả Mai Nguyễn tạo ra cái cười nửa miệng, một sự tự ý thức về sự hão huyền của mộng tưởng – rất gần với tinh thần irony trong thi ca hậu hiện đại.
