Khoản 3 Điều 119 BLTTHS năm 2015 quy định “Tạm giam có thể áp dụng đối với bị can, bị cáo về tội ít nghiêm trọng mà Bộ luật hình sự quy định hình phạt tù đến 02 năm nếu họ tiếp tục phạm tội hoặc bỏ trốn và bị bắt theo quyết định truy nã”.
Quy định này, “thắt chặt” khi áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam đối với tội ít nghiêm trọng mà BLHS quy định mức hình phạt tù đến 02 năm. Khoản 3 Điều 119 Bộ luật Tố tụng Hình sự (BLTTHS) năm 2015 đặt ra một ngưỡng cao hơn cho việc áp dụng biện pháp tạm giam đối với người bị khởi tố về tội ít nghiêm trọng, đó là: chỉ khi người đó “tiếp tục phạm tội” hoặc đã “bỏ trốn và bị bắt theo quyết định truy nã” thì tạm giam mới có thể được áp dụng. Điều này thể hiện rõ ý đồ lập pháp là hạn chế tối đa việc xâm phạm quyền tự do cá nhân trong các vụ án có mức độ nguy hiểm thấp hơn. Ý nghĩa pháp lý của quy định này cần được hiểu trên hai vấn đề rõ ràng: (1) phạm vi áp dụng (chỉ tội ít nghiêm trọng với khung hình phạt tối đa đến 02 năm), và (2) tiêu chí chứng minh phải có hành vi thực tế “tiếp tục phạm tội” chứ không chỉ dừng lại ở “dấu hiệu” tiếp tục phạm tội.
Quy định tại khoản 3 Điều 119 BLTTHS này có sự khác biệt căn bản so với trường hợp nêu tại điểm d khoản 2 Điều 119 BLTTHS, (áp dụng đối với bị can, bị cáo phạm tội nghiêm trọng hoặc tội ít nghiêm trọng mà mức hình phạt trên 02 năm tù), tại điểm d khoản 2 Điều 119 BLTTHS quy định “Tiếp tục phạm tội hoặc có dấu hiệu tiếp tục phạm tội”. Như vậy, khi người phạm tội thực hiện hành vi phạm tội nghiêm trọng hoặc ít nghiêm trọng mà mức hình phạt trên 02 năm tù, vẫn có thể áp dụng BPNC tạm giam nếu chứng minh họ “tiếp tục phạm tội” hoặc “có dấu hiệu tiếp tục phạm tội”. Có dấu hiệu được hiểu là mức độ căn cứ dự báo, nghi ngờ hợp lý — có thông tin, hành vi chuẩn bị, biểu hiện có khả năng tái phạm nhưng chưa xảy ra hành vi mới cụ thể.
Còn quy định “Tiếp tục phạm tội” là hành vi khách quan, đã xảy ra: người bị khởi tố thực hiện một hành vi phạm tội mới, rõ ràng, có bằng chứng. Nhà làm luật yêu cầu tiêu chí này cho tội ít nghiêm trọng để tránh tạm giam trên cơ sở dự báo chưa xác thực, áp dụng tràn lan, xâm phạm đến quyền tự do của công dân. Theo đó, việc áp dụng biện pháp ngăn chặn tạm giam trên cơ sở khoản 3 Điều 119 BLTTHS đòi hỏi sự thận trọng cao hơn trong chứng minh căn cứ, phải là hành vi thực tế đã xảy ra, đã tồn tại, đã thực hiện hành vi phạm tội mới. Điều này vừa bảo đảm hiệu quả điều tra, xác minh, làm rõ hành vi tiếp tục phạm tội mới, đồng thời tránh rủi ro bị khiếu nại, bồi thường.
